Metaverse (vũ trụ kỹ thuật số) là một khái niệm khoa học viễn tưởng đã có từ 29 năm trước, sau khi AI, AR/VR, blockchain và các thành tựu công nghệ khác dần ăn sâu vào đời sống trong những năm gần đây. Metaverse bất ngờ chiếm được sự chú ý của nhiều công ty lớn.

Nền tảng trò chơi Roblox - "hình thái đầu tiên của vũ trụ kỹ thuật số", có giá trị thị trường hơn 40 tỉ USD vào ngày đầu tiên niêm yết, tăng gấp 10 lần so với định giá. Epic Games tuyên bố rằng họ sẽ cống hiến hết mình cho sự phát triển của "tầm nhìn về Metaverse".

Ngày nay, nhiều công ty AR/VR đều trong quá trình phát triển vũ trụ kỹ thuật số, và ngay cả các ứng dụng mạng xã hội cũng đưa ra lời tuyên bố rằng mục tiêu của họ là nuôi dưỡng vũ trụ kỹ thuật số của riêng họ.

Vậy, vũ trụ kỹ thuật số là gì? Nó có thể mang lại những thay đổi lớn đáng chú ý nào?

Mới đây, Zuckerberg, người sáng lập Facebook, nền tảng có 2,9 tỉ người dùng (hơn 1/3 dân số thế giới), đã không giấu giếm tham vọng biến Facebook từ mạng xã hội thành trung tâm của một vũ trụ kỹ thuật số.

"Người kế nhiệm của Internet di động"

Thuật ngữ "vũ trụ kỹ thuật số" bắt nguồn từ cuốn tiểu thuyết khoa học viễn tưởng "Snow Crash". Trong tiểu thuyết, con người sống trong một không gian ba chiều ảo thông qua một "avatar" (ảnh đại diện kỹ thuật số), và tác giả gọi không gian nhân tạo đó là vũ trụ ảo. Nó tồn tại song song với thế giới thực, giống như "OASIS" trong phim khoa học viễn tưởng "Đấu trường ảo" (Ready Player One).

Poster của phim Ready Player One

Nhìn chung, Metaverse liên quan đến việc pha trộn thế giới thực với thế giới kỹ thuật số dưới sự trợ giúp của thiết bị AR/VR.

Ví dụ như "Đấu trường ảo", con người tham gia vào thế giới thực tế ảo mang tên OASIS với nhiều hoạt động khác nhau như giáo dục hay giải trí.

Nhưng những gì Zuckerberg nhìn thấy rõ ràng không phải là một "thế giới trò chơi". Ông cho rằng đã đến lúc Internet sinh ra một thế giới mới.

"Internet di động ngày nay đã có thể đáp ứng nhiều nhu cầu khác nhau của mọi người từ thức dậy đến khi ngủ. Vì vậy, tôi không nghĩ mục đích chính của Metaverse là để mọi người tham gia vào Internet nhiều hơn, mà là cho phép mọi người tham gia vào Internet một cách tự nhiên hơn".

Zuckerberg tin rằng động lực cốt lõi của sự phát triển này là sự tiến bộ của công nghệ. Ông chủ Facebook nói với The Verge rằng công nghệ VR (thực tế ảo) cho phép mọi người có được nhiều trải nghiệm khó đạt được thông qua các ứng dụng hoặc trang web, chẳng hạn như khiêu vũ hoặc các phương pháp tập thể dục khác nhau.

Nói tóm lại, VR khiến mọi người cảm thấy "hiện diện" nhiều hơn trong thế giới ảo, đồng thời có thể mô phỏng hành vi của con người trong thế giới thực một cách tự nhiên và chính xác.

"Tự nhiên" của Zuckerberg không chỉ đề cập đến "cảm giác hiện diện" mà công nghệ VR có thể cung cấp, mà còn bao gồm khả năng người dùng truy cập nhiều nền tảng một cách dễ dàng hơn. Nói cách khác, mọi người có thể vào Metaverse mọi lúc, mọi nơi.

Zuckerberg đã liên tục nhấn mạnh rằng Metaverse không chỉ là một trò chơi. "Chúng tôi tin rằng nó là sự kế thừa của Internet di động. Bạn có thể sử dụng tất cả các thiết bị khác nhau để truy cập Metaverse và không hạn chế phương thức truy cập", Zuckerberg nói.

Zuckerberg cũng thông báo rằng trong 5 năm tới, Facebook sẽ trở thành một "công ty vũ trụ kỹ thuật số". Điều thú vị là, từ góc độ cơ cấu tổ chức, bộ phận Metaverse của Facebook là bộ phận thứ cấp trực thuộc hoạt động kinh doanh VR. Do đó, không ngoa khi nói rằng "Metaverse là bao bì mới của Mark dành cho mảng kinh doanh VR".

Nhưng Zuckerberg vẫn có logic của riêng mình. Kết hợp với mật độ được Zuckerberg đề cập về VR trong cuộc phỏng vấn, rõ ràng Zuckerberg tin rằng nếu cốt lõi của vũ trụ kỹ thuật số là sự nâng cấp của "trải nghiệm Internet", thì trước tiên nó phải có thiết bị phù hợp làm lối vào. Cũng giống Internet di động không thể hưng thịnh mà không có điện thoại thông minh.

Zhang Peng, người sáng lập Geek Park, cho biết: "Zuckerberg nghĩ rằng sự tham gia của ông ấy vào phần cứng VR cũng giống như việc Musk tham gia vào tên lửa. Ông ấy đang xây dựng một công cụ quan trọng cho thế giới mới".

Nhưng VR có thực sự là lối vào của Metaverse không?

Kể từ khi Facebook mua Oculus với giá 2 tỉ USD vào năm 2016, khoản đầu tư R&D của họ vào mảng kinh doanh VR đã tăng từ 5,9 tỉ USD một năm lên gần 18,5 tỉ USD.

"Thật nực cười khi phát triển vũ trụ kỹ thuật số của riêng bạn"

Năm ngoái, Matthew Ball, một nhà đầu tư mạo hiểm đã thực hiện nghiên cứu Metaverse trong một thời gian dài và đưa ra một số tính năng cần có của vũ trụ kỹ thuật số.

- Vũ trụ kỹ thuật số phải vượt qua thế giới vật chất và thế giới ảo;

- Hình thành nền kinh tế trưởng thành hoàn toàn;

- Cung cấp "tính tương tác chưa từng có" (người dùng có thể đạt được trải nghiệm tương tác tương tự như thực tế trong vũ trụ kỹ thuật số thông qua hình đại diện được tạo);

- Quan trọng hơn, vũ trụ kỹ thuật số sẽ được vận hành bởi nhiều người tham gia khác nhau theo cách phi tập trung, thay vì thuộc về một công ty nhất định.

Zuckerberg cũng đồng ý với quan điểm này, ông tin rằng vũ trụ kỹ thuật số phải có khả năng tương tác và di động: "Giống như giao thức chuẩn W3C World Wide Web, Metaverse cần xây dựng một giao thức chung cho các công ty để phát triển trong một vũ trụ chung và có thể tương tác".

Từ góc độ này, "Đấu trường ảo" dường như chưa đủ tầm Metaverse. "OASIS", vũ trụ ảo bao gồm nhiều thế giới, được tạo ra bởi một công ty và quyền điều khiển duy nhất nằm trong tay công ty này. Đây rõ ràng không phải là dạng tương lai của Metaverse.

Zuckerberg nói: "Trong tương lai, nếu bạn nghe nói rằng một công ty nào đó đang phát triển Metaverse của riêng mình, điều này nực cười như khi nghe nói rằng một công ty nào đó đang phát triển Internet của riêng mình".

Đồng thời, Roblox và Epic Games cũng tin rằng vũ trụ kỹ thuật số phải được phân cấp và tránh bị độc quyền bởi một vài thế lực.

CEO Tim Sweeney của Epic Games nhấn mạnh: "Metaverse không phải do một bàn tay của bất kỳ gã khổng lồ trong ngành nào tạo ra, mà là kết tinh của sự đồng sáng tạo của hàng triệu con người".

Mặc dù Zuckerberg tin rằng vũ trụ kỹ thuật số là một lý do quan trọng cho sự thịnh vượng của Facebook trong thập kỷ tới, nhưng rõ ràng ông cũng đồng ý rằng vũ trụ kỹ thuật số không phải là thứ mà một công ty có thể kiểm soát.

Zuckerberg bắt đầu với phần cứng - "phương tiện di chuyển đến siêu vũ trụ" và nói rằng ông đã thành lập liên minh với Microsoft và một số công ty trong mảng này, đồng thời cam kết thúc đẩy sự phát triển của ngành và xây dựng các tiêu chuẩn. Nhưng ông cũng nói: "Tôi không phủ nhận rằng đây là một viễn cảnh đẹp đẽ. Nhưng một số công ty sẽ có cách làm trái chiều nhau".

Đây chính xác là vấn đề lớn nhất mà Metaverse phải đối mặt. Các công nghệ và giao thức Internet là mở, nhưng thế giới kinh doanh của Internet hầu như đóng cửa.

Làm thế nào để các công ty công nghệ chính thống hợp tác với nhau và cùng nhau xây dựng? Làm thế nào để thuyết phục các nhà quản lý toàn cầu thiết lập các quy tắc quản lý hiệu quả và thuyết phục họ rằng thế giới do các công ty Internet tạo ra là có lợi cho xã hội?

Các giao thức mới và công nghệ phi tập trung đã trở thành một vấn đề cốt lõi. Để hỗ trợ danh tính, tài sản kỹ thuật số và hệ thống kinh tế, Metaverse cần sử dụng công nghệ blockchain để thiết lập uy tín. Một số người trong ngành nói rằng NFT(Token không thể thay thế) đã trở thành một phương tiện vận chuyển giá trị mới và hiện thực hóa giá trị của nội dung dữ liệu.

Vậy, lộ trình của Facebook là gì?

Trong thời đại Internet di động, Facebook không có phần cứng cũng như hệ điều hành so với Apple và Google. Không khó để nhận ra rằng Zuckerberg muốn nắm chắc vũ khí thời đại tiếp theo. "Một trong những lý do khiến chúng tôi đầu tư nhiều vào AR/VR là do smartphone ra đời gần như cùng thời với Facebook, và chúng tôi không đóng vai trò lớn trong sự phát triển của các nền tảng này", Zuckerberg nói.

Vào tháng 1/2014, Mark đến thăm Oculus, công ty được thành lập cách đây chưa đầy hai năm, khi đội thiết bị Oculus Rift lần đầu tiên, ông nói: "Bạn biết đấy, đây là tương lai".

Sau đó, kể từ khi Facebook mua Oculus với giá 2 tỉ USD vào năm 2016, khoản đầu tư R&D của họ vào mảng kinh doanh VR đã tăng từ 5,9 tỉ USD một năm lên gần 18,5 tỉ USD. Trong những năm gần đây, dòng Quest, dựa trên hiệu suất cao và giá thành tương đối thấp, hiện đang thống trị thị trường thiết bị VR, với 79% thị phần. Doanh số thiết bị đeo Oculus đóng góp khoảng 1 tỉ USD doanh thu cho Facebook vào năm ngoái.

Oculus Ouest 2

Zhang Peng từng hỏi người đứng đầu mảng Facebook VR tại hội nghị Facebook F8 hai năm trước rằng đâu là điểm mấu chốt của sự bùng nổ thiết bị VR trong tâm trí Zuckerberg. Câu trả lời của ông là: "Giá chưa đến 200 USD, và doanh số bán hàng đạt 10 triệu chiếc mỗi năm. Chúng tôi nghĩ đây sẽ là điểm khởi đầu tốt".

Đó cũng là thời điểm Zuckerberg lần đầu tiên công khai chiến lược vũ trụ kỹ thuật số, sau đó Facebook tuyên bố thành lập nhóm phát triển sản phẩm theo tầm nhìn Metaverse.

Hiện tại, Facebook đã đầu tư 1/5 trong số 50.000 nhân viên của công ty vào lĩnh vực kinh doanh AR/VR. Và tại cuộc gọi hội nghị về thu nhập quý 2/2021 của Facebook, ban lãnh đạo cho biết trong tương lai, họ sẽ đầu tư hàng tỉ USD mỗi năm để đẩy nhanh việc bố trí vũ trụ kỹ thuật số.

Zuckerberg cho biết tại cuộc họp hội nghị rằng việc xây dựng Metaverse đòi hỏi các giao thức và tiêu chuẩn mới, thiết bị mới, chip mới và phần mềm mới. Từ công cụ kết xuất đến hệ thống thanh toán, tất cả đều cần được đưa vào xây dựng. Việc này sẽ mất nhiều năm, nhưng các công ty tham gia xây dựng có thể thu được giá trị rất lớn.

Ngoài việc đầu tư mạnh mẽ vào mảng kinh doanh AR/VR, Facebook cũng đã tung ra AI PyTorch vào năm 2017, vốn từng có xu hướng bắt kịp với Tensorflow phổ biến nhất. Ngoài ra, Facebook từ lâu đã bắt đầu thử nghiệm với các dự án tiền kỹ thuật số như Libra.

Facebook có thể đang dự định kiếm lợi nhuận bằng cách bán phần cứng AR / VR, cung cấp dịch vụ AI và xây dựng cộng đồng và hệ sinh thái sau khi thu được một số khoản hoa hồng nhất định. Khi thiết bị VR tiến gần đến điểm quan trọng của đợt bùng nổ, Zuckerberg càng quyết tâm hơn về tương lai mà ông tưởng tượng.

Năm 1995, trong một chương trình talk show, Bill Gates đã cố gắng giải thích một cách đơn giản về Internet, "Mọi người tự do đăng thông tin. Mọi người đều có thể có một trang chủ thuộc về họ, một công ty quản lý nội dung và cập nhật thông tin mới nhất. Điều này nghe thật điên rồ nhưng nó thực sự là một thứ vĩ đại mới".

Năm 1995, Bill Gates trả lời "Internet là gì" trên chương trình Late Show with David Letterman.

Nhưng người dẫn chương trình lúc đó đã vặn lại rằng họ đã có đài và cũng có thể đăng ký tạp chí. Tại sao họ cần "Internet" để thay thế những gì họ đã có trong cuộc sống. Khán giả bên dưới không thể thoát khỏi suy nghĩ mặc định "điều kiện bây giờ là tốt nhất", và tất cả họ đều không tin Gates.

Vào năm 2010, với tư cách là đại diện của "Geek Power", Gates và Zuckerberg cùng nhau xuất hiện trên trang bìa của tạp chí "Wired" tạo thành một bức tranh một già một trẻ. Vào thời điểm giao thời, một bức tranh tương tự có thể sẽ xuất hiện.

Ngay cả khi những người như Bill Gates, Mark Zuckerberg đoán đúng tương lai, nhiều người vẫn cần thời gian để hiểu rõ hơn và chứng thực tính đúng đắn. Câu hỏi quan trọng hơn là, thời đại mà họ nhìn thấy có thực sự thuộc về họ?

Theo Viettimes/Geek Park

CEO Mark Zuckerberg thừa nhận "sự thật cay đắng" về Facebook

Mark Zuckerberg đã phải thừa nhận rằng các tin tức giả mạo, phân biệt chủng tộc… sẽ không thể nào được loại bỏ hoàn toàn khỏi nền tảng mạng xã hội Facebook.